هر آنچه باید در مورد ورزش کاپوئرا بدانید

کاپوئرا (Capoeira) نام یکی از ورزش‌های نمایشی و آکروباتیک معروف برزیلی است که طرفداران زیادی در سراسر جهان دارد. اگر می‌خواهید با تاریخچه هنر رزمی کاپوئرا برزیلی آشنا شوید، تا انتهای این مقاله در کنار رنگ فردا باشید.

تعداد رشته‌های ورزشی در دنیا واقعا زیاد است و شاید ما، حتی نام بسیاری از آنها را هم نشنیده باشیم. کاپوئرا یکی از همین ورزش‌هاست که البته در بین ایرانی‌ها، بیشتر از دیگر ورزش‌های خارجی شناخته می‌شود. علت این مسئله نیز استفاده شخصیت Eddy در سری بازی‌های TEKKEN از این ورزش نمایشی است!

اگر بخواهیم خیلی خلاصه در مورد این رشته رزمی صحبت کنیم، باید بگوییم که کاپوئرا یک هنر رزمی برزیلی با ریشه‌های آفریقایی است که به‌وسیله بردگان آفریقایی در دوران استعماری پرتغال در برزیل توسعه یافت. این هنر رزمی نه تنها یک ورزش جنگی، بلکه ترکیبی از رقص، موسیقی و فرهنگ به حساب می‌آید که با گذشت سال‌های طولانی از ابداع آن، تغییرات و تحولات بسیاری را تجربه کرده است. هم‌اکنون هم بسیاری از مراکز در ایران مشغول آموزش کاپوئرا هستند. با رنگ فردا همراه شوید.

تاریخچه کاپوئرا

کاپوئرا ریشه در آفریقا دارد و توسط بردگان آفریقایی که به برزیل آورده شدند، ایجاد و توسعه یافت. این بردگان که به اجبار از کشورهای مختلف آفریقایی به برزیل منتقل شدند، فرهنگ‌ها و رسوم خود را با یکدیگر تلفیق کردند و در تلاش برای حفظ هویت فرهنگی خود، نوعی رقص و مبارزه را ابداع کردند که بعدها به کاپوئرا معروف شد.

در دوران استعماری پرتغال، بردگان آفریقایی در برزیل به شدت تحت فشار و ظلم قرار داشتند. کاپوئرا در این دوران به عنوان یک وسیله دفاعی و نیز به‌عنوان یک روش برای حفظ روحیه و مقاومت در برابر ظلم و ستم به کار گرفته می‌شد. برای فریب اربابان خود و جلوگیری از شناسایی فعالیت‌های رزمی، این بردگان حرکات رزمی خود را در قالب رقص و موسیقی پنهان کردند.

پس از لغو برده‌داری در برزیل در سال 1888، کاپوئرا همچنان به عنوان یک ورزش غیرقانونی در نظر گرفته می‌شد و تمرین‌کنندگان آن مورد تعقیب قرار می‌گرفتند. در این دوران، کاپوئرا به عنوان نمادی از مقاومت و مبارزه با ظلم و نابرابری شناخته می‌شد. با این حال، در اوایل قرن بیستم، این رشته ورزشی به تدریج از حالت غیرقانونی خارج و به یک هنر رزمی رسمی تبدیل شد.

تحول و پذیرش

یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ کاپوئرا، تأسیس اولین آکادمی رسمی کاپوئرا توسط مستر بیما در سال 1932 در سالوادور، باهیا بود. این آکادمی به ترویج و توسعه کاپوئرا کمک کرد و باعث شد تا این هنر رزمی به‌عنوان یک ورزش رسمی در برزیل شناخته شود. در دهه‌های بعد، کاپوئرا به‌طور گسترده‌تری در سراسر برزیل و سپس در جهان گسترش یافت.

امروزه، کاپوئرا به‌عنوان یک هنر رزمی و فرهنگی در بسیاری از کشورها شناخته شده است و هزاران نفر در سراسر جهان به یادگیری و تمرین آن مشغول هستند. این هنر رزمی نه تنها به‌عنوان یک ورزش جنگی، بلکه به‌عنوان یک وسیله برای ارتقای سلامتی، افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت روحیه اجتماعی به کار گرفته می‌شود. کاپوئرا همچنین به عنوان یک نماد فرهنگی برای برزیل محسوب می‌شود و در جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی مختلف به نمایش گذاشته می‌شود.

تکنیک های کاپوئرا

کاپوئرا به دلیل ترکیب حرکات رزمی، رقص و اکروباتیک، دارای تکنیک‌های خاص و منحصر به فردی است. این تکنیک‌ها به تمرین‌کنندگان امکان می‌دهد تا با ترکیبی از حرکات سریع و آهسته، حیله‌گرانه و قدرتمند، به دفاع و حمله بپردازند. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:

تکنیک‌های پایه

تکنیک‌های پایه، شامل چهار دسته اصلی هستند::

• جینگا (Ginga): حرکت پایه در کاپوئرا است که شامل جابجایی‌های مداوم و ریتمیک از یک پا به پای دیگر می‌شود. این حرکت به تمرین‌کنندگان کمک می‌کند تا همیشه در حال حرکت باشند و آمادگی لازم برای انجام حملات و دفاع را داشته باشند.
• کِیشادا (Queixada): یک نوع لگد چرخشی است که از یک طرف بدن به طرف دیگر انجام می‌شود. این حرکت با استفاده از پای جلو به طرف حریف زده می‌شود و به‌طور معمول با جابجایی بدن همراه است تا تعادل حفظ شود.
• می‌ئو لوآ دِ کومپاس (Meia Lua de Compasso): این حرکت شامل چرخش بدن به دور خود و زدن یک لگد قدرتمند با پای عقب است. می‌ئو لوآ دِ کومپاس یکی از تکنیک‌های اکروباتیک است که نیاز به تمرین و تمرکز دارد.
• آو (Au): همان چرخش جانبی است که معمولاً به‌عنوان حرکت دفاعی یا برای تغییر مکان استفاده می‌شود. این حرکت شامل قرار دادن دست‌ها بر روی زمین و چرخاندن بدن به طرفین است.

تکنیک‌های پیشرفته

در این بین، تکنیک‌های پیشرفته‌تری نیز وجود دارد که در چند دسته کلی زیر قرار گرفته و نام‌گذاری می‌شوند:

• آرمادا (Armada): یک لگد چرخشی با استفاده از پای جلو است که همراه با چرخش کامل بدن به دور خود انجام می‌شود. این حرکت نیاز به تعادل و هماهنگی زیادی دارد و به‌عنوان یکی از تکنیک‌های قدرتمند کاپوئرا شناخته می‌شود.
• بنانچ (Bênção): یک لگد مستقیم به جلو است که با استفاده از پای عقب به طرف حریف زده می‌شود. این حرکت به‌عنوان یک حمله مستقیم و قوی استفاده می‌شود و به تمرین‌کنندگان امکان می‌دهد تا فاصله خود را با حریف حفظ کنند.
• رستینگیها (Rasteira): رستینگیها یک حرکت فریبنده است که برای زمین‌زدن حریف استفاده می‌شود. این حرکت شامل استفاده از پای جلو یا عقب برای کشیدن پای حریف به سمت زمین و از دست دادن تعادل او است.
• پونتال (Ponte): یک حرکت دفاعی اکروباتیک است که شامل قرار دادن دست‌ها بر روی زمین و چرخش بدن به پشت می‌شود. این حرکت به تمرین‌کنندگان امکان می‌دهد تا از حملات حریف دوری کنند و به‌سرعت موقعیت خود را تغییر دهند.

یکی از ویژگی‌های بارز کاپوئرا، توانایی ترکیب حرکات و تکنیک‌های مختلف به‌طور پیاپی و روان است. تمرین‌کنندگان  با تمرین مداوم و کسب تجربه، قادر به انجام ترکیب‌های پیچیده‌ای از حرکات رزمی و اکروباتیک می‌شوند که نه‌تنها به‌عنوان یک وسیله دفاعی و حمله، بلکه به‌عنوان یک نمایش هنری نیز عمل می‌کند.

سلاح‌های مورد استفاده در کاپوئرا

اگرچه کاپوئرا به‌عنوان یک هنر رزمی عموماً بدون سلاح تمرین می‌شود، اما در برخی از نسخه‌های قدیمی‌تر از سبک کاپوئرا و در تمرینات پیشرفته‌تر، استفاده از سلاح‌ها نیز دیده می‌شود. این سلاح‌ها بیشتر به‌عنوان ابزارهای تمرینی و نمایش استفاده می‌شوند تا به‌عنوان سلاح‌های جنگی واقعی. در ادامه به چندین سلاح مورد استفاده در کاپوئرا اشاره می‌کنم:

• ماشت (Machete): ماشت که به نام‌های دیگری مانند تیرا هم شناخته می‌شود، یک نوع چاقو یا شمشیر کوتاه است که در برخی از سبک‌ها استفاده می‌شود. ماشت بیشتر به‌عنوان یک وسیله نمایشی و برای تمرین حرکات رزمی استفاده می‌شود و به تمرین‌کنندگان کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی حرکات خود را بهبود بخشند.
• چوب پائو (Pau): پائو به‌عنوان یکی از سلاح‌های سنتی کاپوئرا شناخته می‌شود که در برخی از سبک‌های قدیمی‌تر این هنر رزمی به‌کار می‌رود. استفاده از چوب در تمرینات به افراد امکان می‌دهد تا تکنیک‌های حمله و دفاع با سلاح را تمرین کنند و مهارت‌های خود را در مبارزه بهبود بخشند.
• فاکائو (Facão): فاکائو یک نوع شمشیر کوتاه است که در برخی از تمرینات استفاده می‌شود. این سلاح بیشتر به‌عنوان یک ابزار نمایشی به کار می‌رود و تمرین‌کنندگان می‌توانند با استفاده از آن تکنیک‌های مبارزه با سلاح‌های برنده را تمرین کنند.
• بیریمباو (Berimbau): اگرچه بیریمباو به‌طور کلی به‌عنوان یک ساز موسیقی در کاپوئرا استفاده می‌شود، در برخی موارد نیز به‌عنوان یک سلاح مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمرین‌کنندگان می‌توانند با استفاده از بیریمباو تکنیک‌های دفاعی و حمله‌ای خود را تقویت کنند و هماهنگی حرکات خود را بهبود بخشند.

در برخی از نمایش‌ها و جشنواره‌های کاپوئرا، استفاده از سلاح‌ها به‌عنوان بخشی از نمایش هنری و فرهنگی به‌کار می‌رود. تمرین‌کنندگان با استفاده از سلاح‌ها حرکات نمایشی و جذابی را اجرا می‌کنند که ترکیبی از تکنیک‌های رزمی و حرکات اکروباتیک است. این نمایش‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک وسیله نمایشی، بلکه به‌عنوان یک ابزار برای انتقال فرهنگ و تاریخ این هنر رزمی نیز به‌کار می‌روند.

کاپوئرا به‌عنوان یک بازی

رشته کاپوئرا به‌عنوان یک بازی و رقابت نیز شناخته می‌شود و جنبه‌های تفریحی و سرگرمی آن بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهد.  این بازی‌ها اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند؛ از جمله:

• تمرین حرکات رزمی: تمرین‌کنندگان می‌توانند حرکات و تکنیک‌های رزمی خود را در قالب بازی تمرین کرده و مهارت‌های خود را بهبود بخشند.
• نمایش هنری: کاپوئرا به‌عنوان یک هنر نمایشی نیز شناخته می‌شود و تمرین‌کنندگان می‌توانند حرکات زیبا و جذاب خود را به نمایش بگذارند.
• تقویت روحیه اجتماعی: بازی کاپوئرا به تقویت ارتباطات اجتماعی و ایجاد حس همبستگی بین تمرین‌کنندگان کمک می‌کند.

رودا (Roda) یکی از اصلی‌ترین بازی‌هاست.

معرفی بازی رودا 

رودا یک حلقه‌ی محصور است که تمرین‌کنندگان کاپوئرا در آن جمع می‌شوند و حرکات خود را اجرا می‌کنند. این حلقه معمولاً توسط تمرین‌کنندگان و تماشاگران احاطه شده و همراه با موسیقی بیریمباو، آتاپاکا و پاندهیرو، آهنگ‌های سنتی مخصوص نواخته می‌شود. رودا به‌عنوان یک میدان رقابت و نمایش هنری عمل می‌کند و تمرین‌کنندگان حرکات رزمی و رقص خود را در آن اجرا می‌کنند.

بازی‌های دیگر

بازی‌های کاپوئرا به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و قوانین خاص خود را دارند. برخی از این بازی‌ها عبارتند از:

• جوگو دِ کادِرا (Jogo de Cadeira): در این بازی، تمرین‌کنندگان باید حرکات خود را بر روی صندلی‌ها انجام دهند و از تعادل خود مراقبت کنند.
• جوگو دِ کونترا مستر (Jogo de Contra Mestre): این بازی مخصوص تمرین‌کنندگان پیشرفته و اساتید کاپوئرا است که حرکات پیچیده‌تر و چالش‌برانگیزتری را اجرا می‌کنند.

اهمیت موسیقی در کاپوئرا

یکی از ویژگی‌های بارز کاپوئرا، اهمیت موسیقی در این هنر رزمی است. موسیقی نه تنها به‌عنوان یک عامل انگیزشی برای تمرین‌کنندگان عمل می‌کند، بلکه به‌عنوان یک وسیله برای انتقال فرهنگ و تاریخ این ورزش نیز به‌کار گرفته می‌شود.

موسیقی کاپوئرا شامل آلات موسیقی سنتی مانند بیریمباو، آتاپاکا، و پاندهیرو است. این آلات موسیقی با ریتم‌ها و آهنگ‌های خاصی نواخته می‌شوند که حرکات رزمی و رقص کاپوئرا را همراهی می‌کنند. آهنگ‌ها و آوازهای کاپوئرا نیز دارای مضامین فرهنگی، تاریخی و اجتماعی هستند و به انتقال پیام‌ها و ارزش‌های آن کمک می‌کنند.

انواع سبک‌های کاپوئرا

در طول سال‌ها، کاپوئرا به دو سبک اصلی تقسیم شده است که هرکدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند:

کاپوئرا آنگولا (Capoeira Angola)

کاپوئرا آنگولا یکی از قدیمی‌ترین سبک‌های کاپوئرا است که تأکید بیشتری بر حرکات آهسته و نزدیک به زمین دارد. این سبک به‌طور خاص بر حرکات حیله‌گرانه و فریبنده تمرکز دارد و تمرین‌کنندگان را به استفاده از تکنیک‌های نفوذ و گریز ترغیب می‌کند.

کاپوئرا ریجنال (Capoeira Regional)

کاپوئرا ریجنال یکی از سبک‌های مدرن‌تر کاپوئرا است که توسط مستر بیما در اوایل قرن بیستم توسعه یافت. این سبک با تأکید بر حرکات سریع‌تر و تکنیک‌های جنگی قوی‌تر شناخته می‌شود. کاپوئرا ریجنال بیشتر به‌عنوان یک ورزش رقابتی شناخته می‌شود و تمرین‌کنندگان آن در رقابت‌های مختلف شرکت می‌کنند.

اصول و ارزش‌های کاپوئرا

فلسفه‌ی کاپوئرا شامل ترکیبی از ارزش‌ها، اصول اخلاقی و نگرش‌هایی است که از تاریخ و فرهنگ این هنر رزمی نشأت می‌گیرد. این فلسفه به تمرین‌کنندگان کمک می‌کند تا نه‌تنها مهارت‌های رزمی خود را بهبود بخشند، بلکه به ارتقای شخصیت و روحیه‌ی خود نیز بپردازند.

۱. احترام و همبستگی

احترام به یکدیگر یکی از اصول اساسی کاپوئرا است. تمرین‌کنندگان باید به متقابل حرکات و تصمیمات هم احترام بگذارند و از رقابت سالم و دوستانه برخوردار باشند. این احترام به همبستگی و اتحاد در جامعه‌ی کاپوئرا کمک می‌کند و فضای تمرینی مثبت و دوستانه‌ای ایجاد می‌کند.

۲. همکاری و پشتیبانی

در کاپوئرا، همکاری و پشتیبانی از دیگران اهمیت دارد. تمرین‌کنندگان باید به یکدیگر کمک کنند تا مهارت‌های خود را بهبود بخشند و از تجربیات هم بهره‌مند شوند. این همکاری و پشتیبانی به تقویت روحیه‌ی اجتماعی و ایجاد حس همدلی در جامعه‌ی این هنر رزمی کمک می‌کند.

۳. خلاقیت و انعطاف‌پذیری

یکی از ویژگی‌های بارز کاپوئرا، تأکید بر خلاقیت و انعطاف‌پذیری در حرکات و تکنیک‌ها است. تمرین‌کنندگان باید توانایی فکر کردن خلاقانه و اجرای حرکات جدید و نوآورانه را داشته باشند. این خلاقیت به تمرین‌کنندگان امکان می‌دهد تا با چالش‌های مختلف روبرو شوند و راه‌حل‌های مناسبی برای آن‌ها پیدا کنند.

سخن پایانی

کاپوئرا نه‌تنها یک هنر رزمی، بلکه یک پدیده فرهنگی با تاریخی عمیق و تأثیرات اجتماعی گسترده است. این هنر رزمی همچنان به تکامل و توسعه خود ادامه می‌دهد و به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی برزیل به شمار می‌آید. این هنر رزمی همچنین به‌عنوان یک وسیله برای ترویج سلامتی، تقویت روحیه اجتماعی و حفظ فرهنگ و هویت ملی در جهان معاصر اهمیت بسیاری دارد.